Kişinindavranışlarını, duygularını, düşüncelerini bulunduğu ortam ve ilişkilerde uygunbiçimde denetleyebilmesi; davranışlarını, dürtülerini ya da başka amaçlarayönelme eğilimini kısıtlayıp dizginleyebilmektir, öz denetim…
HaniYunusumuz der ya; “ Okumanın manası, kişi hakkın bilmektir. Sen kendini(kontroledemez isen) bu nice okumaktır!”
Halkarasında da kestirme bir tanımlama yapılmış.“Sen seni bil, sen seni. Kendini(haddini), bilmez isen patlatırlar enseni!”
Evet,haddini bilmeyen, kendi denetiminde zorlanan varlıkların başında insan gelir. Çünkükendini denetlemesini bilmez. Kendidışındakilerin hatasını görür, kendine gelince bir tek kelam yapmaz…
Herzaman yazarım, Hak’kı ve haddini bilmeyen,haklarını bilmez, başkasının hakkını da vermez…
Hakkın(kendimizeve başka canlılara karşı sorumluluklarımız), biz Müslümanlar için Kur’an dasınırları çizilmiştir. Bu nedenle başımıza hak ettiğimiz bir bela gelse derizya; “ Şeriatin kestiği parmak acımaz!”
Nedenacımaz ki; parmak kesilirde acımaz mı? Elbette acır, ancak haddini bilmediğinbir davranışta bulunmuşundur, şeriat bu yanlışın karşısında sana hak ettiğinceza uygulamıştır. Yani kısas uygulamıştır. Bunu şöyle açıklamak gerek. Yücedinimizde suç ve ceza dengesi vardır. Bu nedenle ceza suça denk olduğu içindeŞeriatın kestiği parmak acımaz denir!
TEMELSAĞLAM OLMALI
Özdenetim ile sorumluluk yükleme ya da gerçek eğitim arasında çok yakın ilgivardır, iç içe meselelerdir. Bu nedenle, öz denetimi bir başka ifade ilesorumluluklarını yerine getirmesini istediğimiz çocuklar için temel eğitimönemlidir. Bu ısrarla yapılmalıdır. Şöyleb bir örnek ile açalım:
“3yaşındaki bir çocuğun yemeğini hiç üstünü kirletmeden ve çok düzgün yemesibeklenemez. Bu nedenle çocuğa kızmak, onu azarlamak veya cezalandırmakfaydasız, hatta zararlıdır. Ya da 5 yaşındaki çocuğun öğleden sonra uykusunayatmaları beklenebilir ancak o yaştan sonra böyle bir kuralı katı bir şekildeuygulamak sorun yaratabilir. Bu nedenle koyulan kuralların çocuklara izahedilmesi de gerekiyor.
Küçükçocuklar kurallara uymayı çok sever ve isterler. 3yaşına kadar olan çocuklara,‘bu böyle yapılır’ veya ‘bu yapılmaz’ demek yeterlidir. Ancak daha büyükçocuklar her şeyin nedenini öğrenmek ister. Özdenetim sağlamak için deçocuklara kuralların nedenini anlatmak çok yararlıdır. Böylece çocuk kuraluygulayıcının karşısında olmayıp, safına geçerek kuralı daha kolaybenimseyebilir.
BEKLENENDAVRANIŞLAR BELİRLENMELİ
Konuyadevam edelim. Çocuğun şekillenmesinde, özdenetim sağlanması çok önemlidir.Kısacası çocuğun bazı kuralları benimsemesi ve dış uyarılara gerek kalmadan bukurallara kendi kendine uyması, uygulaması önemlidiPsikolog Leyla Navaro’nun,‘Gerçekten Beni Duyuyor Musun?’ isimli kitabında çocuklarımıza şöyle yap böyleyapma” yerine hangi davranışın ne zamanbeklendiği çocuğa açık bir dille anlatılır, öğretilir. Öğretilmedenuygulanan disiplin, yaptırımdır. “Hadi yatağa” yerine, “Televizyonda izlediğinşey biter bitmez yatma vakti oluyor, tamam mı?” demek çocuğun ne zaman yatmasıgerektiğini açık anlatır. “Yatarken önce pijamanı giyip dişlerini fırçalarsın.Ben de sana iyi geceler demeye geleceğim” demek çocuktan yatma zamanı ne gibidavranışlar beklediğimizi anlatır. “Neden hala dişlerini fırçalamadın?” demekçocuğu yanlış bir davranışta bulunurken yakalamak olacağından ona iyi davranmaşansını tanımak daha etkili ve kalıcıdır. Açıklama alan çocuk kendini adamyerine konulmuş sayar ve aile büyüğü ile daha kolay işbirliğine girer.
Diyelimki çocuğunuz sabah yataktan kalkamıyor. “Hadi kalk” demekten yoruldunuz.Birlikte bu soruna bir çare bulmalısınız. Bir çalar saati olması belki çocuğundaha kolay yataktan kalkmasını sağlayabilir. Hem siz uyarıcı olmaktankurtulursunuz, hem de çocuğunuz çalar saatini kapatması sorumluluğunuüstlendiği için daha rahat uyanır…”
Değerlidostlar, eğitimin temel hedefi bu söylediğim olmalı. Çocuklarımıza doğru davranışlar kazandırmadurumundayız. Bunda ısrarcı olmalıyız. Çünkü din muameledir…
Pekikalın sağlıcakla.
