. BATI ETKİSİNDEKİ TÜRK EDEBİYATI

 

                3 Kasım 1839’da İstanbul GülhaneParkı’nda Mustafa Reşit Paşa tarafından Tanzimat Fermanının ilan edilmesiylesanatçılar, yapıtlarında sosyal konulara değinerek eserlerini çıkarmışlardır.Özellikle de Şinasi tarafından 1860’ta ilk özel Türk gazetesinin (Tercüman-ıAhval) çıkarılmasıyla Tanzimat edebiyatı başlamış oldu. Bu dönemdeedebiyatımızda birçok yenilik olmuş, sanatçılar Batı’dan alınan yeni türlerle(makale, deneme, tiyatro, öykü, roman…) yapıtlar vermeye başlamışlardır.

Tanzimat dönemi, biçim ve içerik özellikleri bakımından ikiyeayrılır.

 

TANZİMAT I. DÖNEM EDEBİYATIÖZELLİKLERİ

ü  Sanat toplum için anlayışınıbenimsemişlerdir.

ü  Klasisizm (roman…) ve Romantizm(şiir) akımının etkisi görülür. 

ü  Bu dönemde roman, öykü, tiyatro,makale, deneme, eleştiri, fıkra gibi yazı türleri edebiyatımıza girmiştir.

ü  Sanatçılar Fransız edebiyatını örnekalmışlardır.

ü  Bu dönem sanatçıları, edebiyatınyanında siyasetle de ilgilenmişler ve devlet adamı kimliğiyle ön planaçıkmışlardır.

ü  Dilde sadeleşmeyi savunmuşlardır ancakbaşarılı olamamışlardır.

ü  Divan edebiyatını eleştirmişler fakataruzu kullanmaktan da vazgeçememişlerdir.

ü  Hem hece hem de aruz ölçüsünükullanmışlardır.

ü  Tanzimat II. dönem ve Divanedebiyatına nazaran dili oldukça sadedir.

ü  Şiirde estetik değil; içerik ön planaçıkmıştır.

ü  Edebiyatı bir araç olarakkullanmışlardır topluma fikirlerini yaymak için.

ü  Şiirde bulunmayan yeni kavramlara yervermişlerdir: adalet, eşitlik, hürriyet, özgürlük gibi…

ü  Parça güzelliği yerine bütüngüzelliğine önem vermişlerdir.

ü  Şiirlere başlıklar verilmiştir.

ü  Kafiye kulak için anlayışınıbenimsemişlerdir.

ü  Öykü ve roman türleri teknik bakımdankusurludur.

ü  Türlerinin ilk olmaları yönüylebeklenmedik tesadüflere sıkça yer verilir, olay akışı kesilerek okuyucuyabilgiler verilir.

ü  Romanlarda, cariyelik kurumununkötülüğü ve yanlış Batılılaşma işlenmiştir.

ü  Kişiler bütün yönüyle ele alınır,iyiler her zaman ödüllendirilir; kötüler ise cezalandırılır.

ü  Mekan olarak İstanbul ve İstanbul’unseçkin mekanları ele alınır.

ü  Konular günlük hayattan ve tarihtenalınır, uzun tasvirler yapılır.

ü  Türk edebiyatı romanla ilk defa YusufKamil Paşa’nın Fenelon’dan çevirdiği Telemak tercümesiyle karşılaşır.

ü  İlk yerli roman ise 1872 yılındaŞemsettin Sami tarafından Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat adlı romandır.

ü  İlk hikaye ise Ahmet Mithat Efenditarafından yazılan Letaif-i Rivayat adlı eseridir.

ü  Batılı anlamda ilk öykü kitabı iseSamipaşazade Sezai’nin Küçük Şeyler adlı yapıtıdır.

ü  Yayımlanan ilk tiyatro eseriŞinasi’nin Şair Evlenmesi’dir.

ü  Sahnelenen ilk tiyatro eseri NamıkKemal’in Vatan yahut Silistre adlı eseridir.

ü  Edebiyatımızda ilk resmi gazete1831’de çıkarılan Takvim-i Vakayi’dir.

ü  Yarı resmi gazete 1840’ta İngilizW.Churchill tarafından çıkarılan Ceride-i Havadis’tir.

ü  İlk özel gazete 1860 yılında Şinasiile Agah Efendi’nin çıkardıkları Tercüman-ı Ahval’dir.

ü  1862’de ise Şinasi tek başınaTasvir-i Efkar gazetesini çıkarır.

ü  Ahmet Mithat Efendi Tercüman-ıHakikat, Devir, Bedir gibi gazeteleri çıkarır.

ü  Muhbir, Hürriyet, Basiret, İbret gibigazeteler de çıkarılır.