a)- Özne – Yüklem Uyuşmazlığı(Uyumsuzluğu)
Tekillik ve Çoğulluk Bakımından
ü Özne tekilse yüklem de tekil olur.
Kaptan, yolculardan sessiz olmalarınıistedi.
ü Özne, insan ve çoğulsa; yüklem, tekil veyaçoğul olabilir.
Öğrenciler, dershaneye doğru yürüyor(yürüyorlar)
ü Özne, insan dışındaki bir varlık ya dakavramsa, çoğul da olsa yüklem tekil olur.
Çiçekler sıcaktan kurumuş. (kurumuşlar)
Gözlerim, çok okuduğumdan yaşarıyor.(yaşarıyorlar)
ü Özne anlamca çoğul sözcüklerden oluşuyorsayüklem tekil olur.
Herkes, sınavın sonuçlarını merak ediyor.(merak ediyorlar)
Hiç kimse, sorduğum soruyu bilemedi.(bilemediler)
NOT: Saygı ve alaysıma bildiren cümlelerde özne tekil de olsa yüklem çoğulolabilir.
Beyefendi,kimseyle görüşmek istemiyorlar.
Küçük bey, henüzuyanmadılar.
Kişileştirme sanatının olduğu cümlelerde yüklem çoğul olabilir.
Yapraklar,ağaçlarla vedalaşıyorlar.
Martılar, sengidiyorsun diye ağlıyorlar.
Kişi Uyumu
Ø Özne grubunda birinci kişinin (ben – biz)yanında, ikinci kişi (sen – siz) veya üçüncü kişi (o -onlar) varsa yüklembirinci çoğul (biz) olur.
Yarın, sen veben uzaklarda olacağız. (olacağım)
Dün ben ve o,sinemaya gittik. (gittim)
Ø Öznegrubunda ikinci kişinin (sen – siz) yanında üçüncü kişi (o – onlar) varsayüklem ikinci çoğul (siz) olur.
Sen ve o,çabucak yanıma gelin. (gelsin)
Siz ve onlar,ilk uçağa bineceksiniz. (binecekler)
Ø Öznegrubunda birden fazla üçüncü kişi (o – onlar) varsa yüklem üçüncü tekil (o)veya üçüncü çoğul (onlar) olur.
O ve onlartiyatroya gidebilir. (gidebilirler)
Olumluluk – Olumsuzluk Uyumu
· Türkçede“Hiçbiri, Hiç kimse ve Kimse” gibi sözcüklerle oluşturulan özneler, sadeceolumsuz yüklem alırken; “Hepsi, Herkes ve Tümü” gibi sözcüklerle oluşturulanözneler hem olumlu hem de olumsuz yüklem alabilmektedir.
· Bileşik,sıralı ve bağlı cümlelerde görülür.
Herkes zili bekliyor, dışarı çıkmıyor.(kimse)
Kimse yemek yememiş, çok acıkmış. (herkes)
b)- Öğe Eksikliğinin Bulunması
O bizi korudu veher zaman sahip çıktı. (bize)
İhtiyar, çocuklarıçok sever, hiç kızmaz. (onlara)
Kitaplarına ismini yazdı, dolabınayerleştirdi. (kitabını)
Dişçiye hiç ya da çok seyrek gidiyorlar. (yahiç gitmiyorlar)
c)- Tamlama Yanlışlıkları
Tamlayanlatamlanan uyuşmazlığı ve tamlayan eksikliğinden kaynaklanır.
Dün epik ve aşk şiirleri okuduk. (şiirler)
Bu sınavda fen ve askeri lise öğrencileri üstün bir başarı gösterdi.(lisesi)
Çevresindeki kişilerle ilişki kurar, çoğu kez sevinç ve kederlerineortak olurdu. (onların)
ç)- Çatı Uyuşmazlığı
Bileşik cümlelerde“temel cümlenin” etken olup “yan cümlenin” etken olmaması ya da “temelcümlenin” edilgen olup “yan cümlenin” edilgen olmamasından kaynaklanan anlatımbozukluğudur.
Çalıştığınızda herişte başarılı olunur. (olursunuz)
Bütün sorunlarhalledilip öyle gidecekti. (gidilecekti)
Bazı konularda nekadar konuşulsa da bir sonuca varamıyoruz. (varılamıyor)
d)- Ek Yanlışlıkları
Üniversite yıllarımdaki gezdiğim şehirleri tekrar gezmeyi düşünüyorum.(ki)
Dün geceki fırtınada deniz kenarındaki yüzlerce tekneler paramparçaolmuş. (ler)
e)- Ek fiil Eksikliği
O yaşlı şair geleneklere bağlı ama yeniliklere kapalı değildi.(bağlıydı)
Edebiyatçı veya edebiyattan hoşlanıyorsanız bu kitap fuarına mutlakagelmelisiniz. (iseniz)
