Halk edebiyatının başlangıcı İslamiyetöncesine kadar uzanır. Halkın zevkini karşılamak için sözlü olarak ortaya konankendine özgü bir dili ve üslubu bulunan edebiyat koludur.
Özellikleri:
§ Halk edebiyatında şiir egemen türdür.
§ Şiirlerde başlık yoktur, biçimiyle adlandırılır.
§ Konu olarak: aşk, sevgi, ölüm, hasret, doğa sevgisi,kahramanlık, zamandan şikayet işlenmiştir.
§ Şiirler “Cönk” adı verilen eserlerde toplanır.
§ Yazılı bir ürün olmayıp saz eşliğinde ve sözlü olaraksöylenir.
§ Dili halk dilidir.
§ Aruz ve Hece ölçüsü kullanılır: 7’li, 8’li ve 11’likalıplar.
§ Nazım birimi dörtlüktür.
§ Gözleme dayalı, gerçek ve somuttur.
§ Şiirler hazırlıksız söylendiğinden genellikle yarımkafiye ve redif kullanılmıştır.
Halk Edebiyatı Nazım Biçimleri
a)AnonimHalk Edebiyatı b)Aşık Edebiyatı c)Tekke veTasavvuf Edebiyatı
I.Mani I.Koşma I.İlahi
II.Ninni II.Semai II.Şathiye
III.Şathiye III.Varsağı III.Nefes
IV.Türkü IV.Destan IV.Nutuk
V.Destan V.Leb-değmez V.Devriye
VI.Deme
a)AnonimHalk Edebiyatı: Halkın ortak malı olan edebiyatın genel adıdır.
I.Mani:
Ø En küçük nazım biçimidir.
Ø 7’li hece ölçüsü ve 4 dizeden oluşur.
Ø Uyak düzeni: aaxa
Ø 1. ve 3. dizeler serbest.
Ø 2. ve 4. dizeleri uyaklı maniler de vardır: xaxa
Ø Temel duygu ve düşüncesi son dizede ortaya çıkar.
Ø Konusu: aşk ve diğer türlü konularda da söylenir.
Ø Maninin değişik türleri de vardır: düz, kesik, ayaklı,yedekli ve cinaslı mani.
II.Ninni:
Ø Annenin çocuğunu uyutmak için kendine özgü bir ezgiylesöylediği şiirdir.
Ø Belli bir kafiye örgüsü yoktur.
Ø Dizeler arasında tam bir ölçü birliği de görünmez.
Ø Tek dörtlükten ve birden fazla dörtlükten oluşabilir.
Ø 7, 8 veya 9’lu hece ölçüsüyle söylenir.
III.Ağıt:
Ø Ölen kişinin ardından duyulan acıyı dile getirmek içinsöylenen şiirlerdir.
Ø Deprem, sel, yangın gibi doğal afetler için de ağıtsöylenir.
Ø Kendine özgü ezgi, ölçü ve uyakla söylenir: 7, 8 ve10’lu hece ölçüsü; abab, cccb, dddb.
Ø Ağıtın karşılığı İslamiyet öncesi edebiyatımızda sagu, Divan edebiyatında ise mersiyedir.
IV.Türkü:
Ø Türlü ezgilerle söylenir.
Ø İki bölümden oluşur: Bent ve bağlama (kavuştak).
Ø Bent: Asıl sözlerin bulunduğu bölümdür.
Ø Bağlama: Bentlerin sonunda yinelenen nakarattır.
Ø Hece ölçüsünün her kalıbıyla söylenir: 7, 8 ve 11’li
Ø Her konuda söylenir: aşk, sevgi, güzellik gibi…
Ø Türkü, bölgelere, konulara ve ezgilerine göre değişikisimlerle anılır: Hoyrat, Oturak gibi…
Ø Bu türün Divan edebiyatındaki karşılığı
V.Destan:
Ø Kahramanlık,yiğitlik gibi konularda söylenilen şiirlerdir.
Not:Anonim Halk edebiyatının diğer ürünleri ise şunlardır: atasözü, deyim,tekerleme, bilmece ve fıkradır.
