Cümleler; yüklemin türüne ve yerine, anlamlarına, oluşturulma biçimlerine göre değişik gruplara ayrılır.
Bu grupları şöyle sıralayabiliriz:
A) YÜKLEMİNE GÖRE CÜMLELER
B) ÖĞE DİZİLİŞİNE GÖRE CÜMLELER
C) ANLAMINA GÖRE CÜMLELER
Ç) YAPISINA GÖRE CÜMLELER
A) YÜKLEMİNE GÖRE CÜMLELER
Cümleler, yüklemlerinin sözcük türüne göre ikiye ayrılır:
a)- Eylem(Fiil) Cümlesi: Yüklemi Basit veya Bileşik Çekimli Eylem olan cümlelerdir.
Uzun yıllar bu iş yerinde çalıştım.
Önerilerimizi bir türlü kabul etmemişti.
b)- İsim (Ad) Cümlesi: Yüklemi isim soylu sözcük ya da sözcük öbeği olan cümlelerdir.
Sınavı kazandığı için çok mutluymuş.
En çok sevdiği şey yürümektir.
Gönül kimi severse güzel odur.
B) ÖĞE DİZİLİŞİNE GÖRE CÜMLELER
Cümleler, yüklemlerinin cümledeki yerine göre ikiye ayrılır:
a)- Kurallı (Düz) Cümle: Yüklemi cümlenin sonunda bulunan cümlelerdir.
Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır.
b)- Devrik (Kuralsız) Cümle: Yüklemi cümlenin sonunda bulunmayan cümlelerdir.
Hepimiz canla başla çalışıyoruz burada.
Eksiltili Cümle: Yüklemi olmayan yahut bitmemiş cümledir.
Düğün el ile, harman yel ile…
Dünyada ölümden başkası yalan…
C) ANLAMINA GÖRE CÜMLELER
Cümleler, taşıdıkları anlamlarına göre temelde ikiye ayrılır:
a)- Olumlu Cümle:
Masadaki vazo yere düşüp kırıldı.
Üzerindeki elbise çok güzeldi.
Sınıfta on beş öğrenci var.
b)- Olumsuz Cümle:
Binanın bu dairesi hiç ışık almıyor.
Soruların hepsini çözebilen yok.
O bu konularda gerçekten bilgisiz.
NOT: Bazı cümleler, şeklen olumlu; anlamca olumsuz veya şeklen olumsuz; anlamca olumlu olabilir.
Senden ayrı kalmaya dayanacak gücüm mü var?
Ben seni hiç üzer miyim?
Konuklarımız ne yemek yedi ne suyumuzu içti.
Sanki bu olayın bütün sorumlusu benim.
Sen yemek yaparsın da ben hiç beğenmez miyim?
Niçin böyle davrandığını anlamıyor değilim.
Soru Cümlesi: Yeni dershanemizi beğendiniz mi?
Şart Cümlesi: Geç saatlere kadar çalışırsak bu işi bitirebiliriz.
İstek Cümlesi: Hepinize kolay gelsin. Haftaya sinemaya gidelim.
Emir Cümlesi: Derhal odanızı toplayın.
Ünlem Cümlesi: Aman sobayı açık unutmayın!
