Biçim veiçerik bakımından kuralları belirlenmiş yazı kalıplarına denir.
§ Yazınsaltürler, konularına ve biçimsel tekniklerine göre değişik isimlerleadlandırılır.
§ Yazınsaltürler ikiye ayrılırlar: Nesir (Düz Yazı) ve Nazım (Şiir)
a)- Nesir (Düz Yazı): Anlatılmak istenenin cümleler halinde dile getirildiğiyazılardır.
· Bu yazılar, bir olayveya düşünce üzerindetemellendirilir.
· İçerik ve biçim özelliklerine göre değişik türlereayrılır.
· OlayYazıları:
Öykü (Hikaye):
o Olmuş veya olabilecek olay ve durumları; yer, zaman vekişiye bağlı olarak yüzeysel bir biçimde anlatan yapıtlardır.
o Dar bir kahraman kadrosu vardır.
o Serim, Düğüm ve Çözüm bölümleri vardır.
o Boccaccio, “Decameron” adlı eseriyle dünyaedebiyatında bu türün ilk örneğini vermiştir.
o Yapısal özelliklerine göre ikiye ayrılır:
o Olay (Klasik)Öyküsü:
o Bu öykünün dünya edebiyatında ilk örneğini Guy de Maupassant verdiği içinMaupassant Tarzı Öykü adı verilir.
o Bu türün edebiyatımızda ilk temsilcisi ise Ömer Seyfettin’dir.
o Durum(Modern) Öyküsü:
o Durum anlatımına dayanır.
o Bu öykünün dünya edebiyatında ilk örneğini Anton Çehov verdiği için Çehov TarzıÖykü adı verilir.
o Bu türün edebiyatımızda ilk temsilcileri Sait Faik Abasıyanık ve Memduh Şevket Esendal’dır.
o Edebiyatımızda ilk öykü: Letaif-i Rivayat – A. Mithat Efendi
o Edebiyatımızda ilk realist öykü: Küçük Şeyler –Samipaşazade Sezai
Roman:
§ Olmuş ya da olabilecek olayları; yer, zaman ve kişiyebağlı olarak anlatan geniş kapsamlı yapıtlardır.
§ Olaylar geniş ve ayrıntılı bir biçimde dile getirilir.
§ Kahraman kadrosu geniştir ve kahramanlar bütünyönleriyle ele alınır.
§ Konusuna göre değişik isimlerle adlandırılır: Psikolojik, Polisiye gibi…
§ Oluşturduğu edebiyat akımına göre değişik isimlerleadlandırılır: Klasik, Romantik gibi…
§ Dünya edebiyatında bu türün ilk örneğini: Rabelais, Gargantua adlı yapıtıylavermiştir.
§ Dünya edebiyatında modern romanın ilk örneğini Cervantes, Don Kişot adlı eseriylevermiştir.
§ Edebiyatımızda ilk yerli roman Taaşşuk-ı Talatve Fitnat – Şemsettin Sami
§ Edebiyatımızda ilk çeviri roman Telemaque(Fenelon’dan) – Yusuf Kamil Paşa
§ Edebiyatımızda ilk edebi roman İntibah – NamıkKemal
§ Edebiyatımızda ilk tarihi roman Cezmi – NamıkKemal
§ Edebiyatımızda ilk realist roman Araba Sevdası– Recaizade Mahmut Ekrem
§ Edebiyatımızda batılıanlamda ilk roman Mai ve Siyah – HalitZiya Uşaklıgil
§ Edebiyatımızda ilk psikolojik roman Eylül – MehmetRauf
§ Edebiyatımızda ilk köy romanı Karabibik – NabizadeNazım
Masal:
ü Halk dilinde şifahi olarak dile getirilen dahasonraları ise herhangi bir sanatçı tarafından yazıya geçirilmiş, olağanüstüolayların anlatıldığı bir edebiyat türüdür.
ü Olaylar tamamen hayal ürünüdür.
ü Olaylar –miş’ligeçmiş zaman eki kullanılarak anlatılır.
ü Kahramanlar, insanüstü özellikler gösterir.
ü İyi kahramanlar hep iyi; kötü kahramanlar hep kötüdür.
ü Masalın sonunda iyi kahramanlar ödüllendirilirken;kötü kahramanlar cezalandırılır.
ü Eğitici ve öğreticidir.
ü Evrensel konular dile getirilir.
ü Yer ve zaman belli değildir.
ü Tekerlemeler vardır.
ü Edebiyatımızda EflatunCem Güney, masallarımızı derleyip yazıya geçirmiştir.
ü Alman edebiyatında Grimm Kardeşler, uluslarının masallarını derleyerek yazıyageçirmişlerdir: Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler, Bremen Mızıkacıları, Kül Kedisigibi…
Fabl:
· İnsan dışındaki varlıkların genellikle hayvanlarınkişileştirilmesi ve konuşturulması esasına dayanan ve şiir biçiminde yazılanmasallardır.
· Ahlaki ders ve öğüt verme amaçlanır.
· Didaktik şiire özgü nitelikler taşır.
· Teşhis (Kişileştirme)ve İntak (Konuşturma) sanatınabaşvurulur.
· Bu türün ilk örneğini Hint düşünürü Beydaba, Kelile ve Dimne adlı yapıtıyla ortayakoymuştur.
· Mevlana’nın Mesnevi’sibu türün başarılı örneklerindendir.
· Divan şairi Şeyhi’nin Harname adlı mesnevisi bu türün başarılı örneklerindendir.
· Eski Yunan edebiyatı sanatçısı Aisopos (Ezop) ve Fransız edebiyatı sanatçısıLa Fontaine bu türdeki yapıtlarıyla tanınmıştır.
