Halk edebiyatı içinde yer alan nesirörnekleri, Halk edebiyatımızın en güzel örneklerindendir. Bunlar içinde baştagelen nazımla karışık halk hikayeleri ve masallardır. Dil sadedir. Halknesrinin kaynağı, halkın ağzıdır. Halkın ağzından derlenen bu hikaye vemasallar sözü folkloru oluşturur. Dede Korkut Hikayeleri, halk nesrinin elimizegeçen en önemli ve en eski örneğidir.
HALKNESRİNDE TÜRLER
DESTAN:
Ø Destanlarda nazım nesir iç içe olduğundan destanınesir türleri içinde de değerlendirebiliriz.
Ø Kahramanların başından geçen olayları olağanüstü vecoşkulu bir şekilde anlatan ve birkaç bölümden oluşan eserlerdir.
Ø Danişment Gazi ve Battal Gazi gibi destanlar en güzelörneklerdendir.
MASAL:
Ø Hayal ürünüolan ve bilinmeyen bir zamanda geçen, anlatılanlara inandırmak iddiasıbulunmayan hikayelerdir.
Ø Kişiler veolaylar olağanüstü özellikler ve nitelikler taşır.
Ø Dikkatiçekmek için tekerlemeler söylenir.
HALKHİKAYELERİ:
Ø Geleneksel bir içeriği olan ve kuşaktan kuşağa sözlü (şifahi)olarak aktarılan hikayelerdir.
Ø Halk hikayeleri, eski destanlarla roman arasındakiaşamayı oluşturan geçiş dönemi eserleridir.
Ø Türk, Arap ve İran-Hint kaynaklı olmak üzere üç grubaayrılır.
Ø Türk kaynaklıhikayeler: Dede Korkut,Köroğlu, Danişmendname, Kerem ile Aslı, Aşık Garip, Karacaoğlan ile İsmiganSultan, Emrah ile Selvihan…
Ø Arap kaynaklıhikayeler: Yusuf u Züleyha, Leyla ile Mecnun, Ebu Müslim,Battalname…
Ø İran – Hint kaynaklı hikayeler: Ferhat ileŞirin, Kelile ve Dimne…
Ø Halk hikayeleri konu itibariyle aşk ve kahramanlıkhikayeleri olmak üzere iki büyük kola ayrılır.
Ø Sade dille anlatılır.
Ø Anlatımda nazım ve nesir iç içe kullanılır.
Ø Anlatıcıları okur- yazar, az çok kültürlü kişilerdir,halk ozanıdır.
Ø Sevgi ve kahramanlık konuları işlenir.
Ø Kişiler gerçek yaşamdakilere yakındır; olağanüstüolaylar oldukça sınırlıdır.
Ø Oluştukları çağdaki sosyal yapıyı ve iç mücadeleleriyansıtır.
TEKERLEMELER:
Ø Genellikleçocuk geleneklerinde yer alan ses ve sözcük benzerliğine göre sıralanan vesöyleyeni belli olmayan ürünlerdir.
Ø Masal, oyunve tören tekerlemeleri olmak üzere ikiye ayrılır.
FIKRA:
Ø Hayatıniçindeki olaylardan hareketle anlatılan, anlatılanlardan bir sonuç çıkarmaamaçlanan; nükte, hiciv ve mizah unsurları barındıran kısa sözlü ürünlerdir.
Ø Güldürücü vedüşündürücüdür.
Ø NasrettinHoca ve İncili Çavuş fıkraları en meşhurlarıdır.
ATASÖZÜ:
Ø Atalarımızdan günümüze kadar ulaşan, belirli bir yargıiçeren ve söyleyeni belli olmayan kalıplaşmış nesir türündeki sözlerdir.
GÖLGEOYUNU(KARAGÖZ VE HACIVAT):
Ø Deriden kesilen ve tasvir denilen şekillerin beyaz birperde üzerine arkadan ışık verilerek yansıtılması yoluyla oynatılan gölgeoyunudur.
Ø Karagöz oyununu oynatan ilk kişi Ebu Kuşteri’dir.
Ø XIX. yüzyıldan sonra hayal oyunu olarak anılmıştır.
Ø Bu oyunu oynatan kişilere hayalbaz denir.
Ø Oyunun ana temelini mizah öğeler oluşturur.
Ø Usta- çırak ilişkisi vardır.
Ø Dört bölümü vardır: Mukaddime, muhavere, fasıl vebitiş.
Ø Kişiler: Karagöz, Hacıvat, Çelebi, Beberuhi, Zenne,Tuzsuz Deli Bekir, Acem, Efe, Arap…
ORTAOYUNU:
Ø Meydan adıverilen yerde seyircilerin ortasında oynanan, temeli mizaha dayalı, bir çeşitKaragöz oyunun gerçek oyuncularla sahnelenmiş biçimidir.
Ø Yazılı birmetne bağlı kalmadan doğaçlama olarak oynanır.
Ø Temelindeyanlış anlaşılmalar, nükteler ve gülünç hareketler vardır.
Ø Çeşitlimeslekler, yöreler ve uluslardan insanların mesleki ve yöresel özellikleri,ağızları taklit edilir.
Ø Usta- çırakilişkisi içerisinde devam eder.
Ø Dekor yokdenecek kadar azdır. Dekor “yeni dünya” denilen bezsiz bir paravandan ve“dükkan” denilen iki katlı bir kafesten oluşur.
Ø Müzik ve dansvazgeçilmez iki temel öğedir.
Ø Karakterler:Kavuklu ve Pişekar ve Karagözdeki diğer kişilerdir.
Ø Bölümleri deKaragözdeki gibidir.
MEDDAH:
Ø Taklit yaparak halk hikayelerini anlatan kişileredenir.
Ø Göstermeye dayalı bir sanattır ancak temelinde anlatmavardır.
Ø Tek kişiden oluşur yani tek kişilik dev kadrodur.
Ø Halkın seyredenlerin onu görebileceği yüksekçe biryere oturur.
Ø Sahnesi, perdesi, dekoru ve yazılı metni yoktur;baston, mendil ve iskemle araçlarıdır.
Ø Temelinde mizah vardır ve usta- çırak ilişkisiiçerisinde gelişir devam eder.
Ø Bu oyunda her şey meddahın zekasına ve bilgibirikimine bağlıdır.
