1. Beyit:
Görüp ahkâm-ı asrı münharif sıdk u selâmetten
Çekildik izzet ü ikbâl ile bâb-ı hükûmetten
Günümüz Türkçesi:
Çağın değer yargılarını doğruluktan ve samimiyetten sapmış görerek kendi arzumuz ve saygınlığımız ile devlet kapısından ayrıldık.
Edebi sanatlar:
Münharif(Ayrı)-Sıdk (Doğruluk, bağlılık) : Tezat
Bab-ı Hükümet: Mecaz-ı Mürsel
2. Beyit:
Usanmaz kendini insan bilenler halka hizmetten
Mürüvvet-mend olan mazlûma el çekmez i’ânetten
Günümüz Türkçesi:
Kendini insan bilenler halka hizmet etmekten usanmaz, mürüvvet (mertlik) sahibi olanlar, mazlumlara, zavallılara yardım etmekten kaçınmaz.
Edebi sanatlar:
İanet (Yardım) – Hizmet : Tenasüp
3. Beyit:
Hakir olduysa millet şânına noksan gelir sanma
Yere düşmekle cevher sâkıt olmaz kadr ü kıymetten
Günümüz Türkçesi:
Eğer millet, hor görülmüşse onun şanına bir eksiklik geleceğini sanma; cevher, yere düşmekle değerinden özünden bir şey kaybetmez.
Edebi sanatlar:
Yere düşmekle cevher sakıt olmaz kadr ü kıymetten: İrsal-i Mesel ve Kinaye.
Birinci dizedeki hakir olmak – millet – şanına noksan gelmesi sözcükleri sıralanmış ve ikinci dizede bunlarla ilgili yere düşmek – cevher – değerini kaybetmek (sâkıt olmaz kadr ü kıymetten) sözcükleri söylenmiştir: Leff ü Neşr
Kadr-Kıymet : Tenasüp
4.Beyit
Vücudun kim hamir-i mâyesi hâk-i vatandandır
Ne gam râh-ı vatanda hâk olursa cevr ü mihnetten
Günümüz Türkçesi:
Vücudun maya hamuru, vatan toprağıdır; bu vücut, acı ve sıkıntı içinde vatan yolunda toprak olursa, bundan en küçük bir üzüntü duyulmaz.
Edebi sanatlar:
Hak kelimleri her dizede tekrarlandığı için : Tekrir
Gam-Cevr-Mihnet : Tenasüp
Vücudun mayası – Vatan toprağı (hâk-i vatan) : Teşbih
5.Beyit
Muini zâlimin dünyâda erbâb-ı denâettir
Köpektir zevk alan sayyâd-ı bî-insâfa hizmetten
Günümüz Türkçesi:
Dünyada zalimin yardımcısı, aşağılık kimselerdir; insafsız avcıya hizmetten zevk alan ancak köpektir.
Edebi sanatlar:
Denaet-Köpek-Sayyad (avcı) : Tenasüp
Köpektir zevk alan sayyad-ı bi-insafa hizmetten:İrsal-i Mesel ve Kinaye.
Birinci dizedeki zalimin yardımcısı – erbab-ı denaet (aşağılık kimseler) sözcükleri sıralanmış ve ikinci dizede bunlarla ilgili köpek – sayyâd-ı bî-insâf (insafsız avcı) sözcükleri söylenmiştir.
Zalimin yardımcısı-köpek : Teşbih
Hizmetten zevk alan-köpek : Teşbih
6.Beyit
Hemen bir feyz-i bâkî terk eder bir zevk-i fânîye
Hayâtın kadrini âlî bilenler hüsn-i şöhretten
Günümüz Türkçesi:
Hayatın değerini iyi şöhretten yüksek tutanlar, edebî bir feyzi geçici zevk için terk ederler.
Edebi sanatlar:
Fani-Baki : Tezat
Bir kelimesi tekrarlandığı için : Tekrir
7.Beyit:
Nedendir halkta tul-i hayâta bunca rağbetler
Nedir insana bilmem menfaat hıfz-ı emânetten
Günümüz Türkçesi:
Halk arasında ömür uzunluğuna bunca düşkünlük nedendir? Emaneti korumaktan (canı sahibine teslim etmeyi geciktirmekten) insanın ne menfaati vardır bilmem.
Edebi sanatlar:
Nedendir-Nedir : İstifham
8.Beyit
Cihânda kendini her ferdden alçak görür ol kim
Utanmaz kendi nefsinden de ar eyler melâmetten
Günümüz Türkçesi:
Cihanda kendini her fertten alçak gören kişi ayıplanmaktan utanır fakat kendi nefsinden utanmaz.
Edebi sanatlar:
Utanmak-Ar eylemek : Tenasüp
9.Beyit
Felekten intikam almak demektir ehl-i idrâke
Edip tezyid-i gayret müstefid olmak nedâmetten
Günümüz Türkçesi:
Akıllı ve bilinçli olanların, yaptıklarından pişman olup çalışmalarını artırması ve bunlardan ders alması, felekten intikam almak demektir.
Edebi sanatlar:
Felekten intikam almak: Teşhis (Felek kişileştirilmiş)
10.Beyit:
Durup ahkâm-ı nusret ittihad-ı kalb-i millette
Çıkar âsâr-ı rahmet ihtilaf-ı rey-i ümmetten
Günümüz Türkçesi:
Zafer hükümleri, milletin gönül birliğinde durur; ümmetin (gerçeği bulma yolundaki) fikir ayrılıklarından (düşüncesinin çarpışmasından) rahmet eserleri çıkar.
Edebi sanatlar:
İttihad-İhtilaf : Tezat
11.Beyit
Eder tedvir-i âlem bir mekînin kuvve-i azmi
Cihân titrer sebat-ı pây-ı erbâb-ı metânetten
Günümüz Türkçesi:
İktidar sahibi bir kişinin azim gücü, dünyanın bir düzene girmesini sağlar; metanet sahibi kişilerin ayaklarını sağlam basması ile cihan titrer.
Edebi sanatlar:
Alem-Cihan : Tenasüp
Azim-Metanet : Tenasüp
Cihan titrer: (Korkak insanlar kastedilmiş ) Mecaz-ı mürsel
12.Beyit.
Kazâ her feyzini her lutfunu bir vakt için saklar
Fütur etme sakın milletteki za’f u betâetten
Günümüz Türkçesi:
Kader, her feyzini, her lütfunu bir zaman için saklar; milletteki gevşeklikten, zayıflıktan sakın korkma!
Edebi sanatlar:
Za’f-Betaet : Tenasüp
Her kelimesi beyitte tekrarlandığı için : Tekrir
Kader : ( Feyz ve lütufları içinde saklayan bir insan ) Teşhis, Kapalı İstiare
13.Beyit:
Değildir şîr-i der-zencire töhmet acz-i akdâmı
Felekte baht utansın bi-nasib- erbâb-ı himmetten
Günümüz Türkçesi:
Zincire vurulmuş aslana ayaklarının güçsüzlüğü suç değildir; bu dünyada nasipsiz himmet sahiplerinden talih utansın.
Edebi sanatlar:
Zincirlere vurulmuş aslan : (Millet) Açık İstiare
Talih-Nasip : Tezat
Talih utansın : Teşhis
