Aruz veznini Türkçeye kusursuzca uygulamak için çalışmış bir Tanzimat dönemi şairidir. Eski ile bağları koparmadan yenileşmeyi savunmuş; edebiyat tarihinde “eski şiir”in temsilcisi sayılmıştır.
Gerek edebiyat ve şiir hakkındaki eleştiri ve önerileri, gerekse Türk dilinin sorunları ve bunların çözümlerine yönelik düşünceleri ile edebiyat tarihinde yer edinmiş bir kişiliktir.'Lugat-i Nâcî” adlı Osmanlıca sözlüğü ile tanınır.
Ayrıca Recaizade’nin Zemzeme’sine karşılık Demdeme’yi yazmıştır. Bu yönüyle de büyük yankı uyandırmış bir sanatçımızdır.
GAZEL
Ey neşve ne geldin bana meyhane miyim ben
Ey aşk ne sevdin beni divâne miyim ben
Misbâh-ı bekâ pertev-i işret ki aşkım
Yanmakla tükenmem per pervâne miyim ben
Lutf-ı güherim zahir iken çerh galat-ı beyyin
Fark etmedi gencinemi vîrâne miyim ben
Seyr eyle ser-i sebzimi gelsin de baharım
Hak-i siyeh içre kalacak dâne nmiyim ben
Naci yeter avareliğim gülşen-i kudse
Pervâz edeyim bülbül bî-lâne miyim ben
Eserleri:
Şiir: Ateşpare, Şerare, Sümbüle, Füruzan, Köylü Kızların Şarkısı, Yadigar-ı Naci, Mirat-ı Bedayi
Eleştiri: Demdeme
Anı: Ömer’in Çocukluğu
Sözlük: Lügat-i Naci
Düzyazı: Istılahat-ı Edebiyye
Tiyatro: Heder
Roman: Mehmet Muzaffer Mecmuası
