- Bu yazılar, bir olay veya düşünce üzerinde temellendirilir.
- İçerik ve biçim özelliklerine göre değişik türlere ayrılır.
1)- OLAY YAZILARI:
Öykü (Hikaye):
- Olmuş veya olabilecek olay ve durumları; yer, zaman ve kişiye bağlı olarak yüzeysel bir biçimde anlatan yapıtlardır.
- Dar bir kahraman kadrosu vardır.
- Serim, Düğüm ve Çözüm bölümleri vardır.
- Boccaccio, “Decameron” adlı eseriyle dünya edebiyatında bu türün ilk örneğini vermiştir.
- Yapısal özelliklerine göre ikiye ayrılır:
- Olay (Klasik) Öyküsü:
- Bu öykünün dünya edebiyatında ilk örneğini Guy de Maupassant verdiği için Maupassant Tarzı Öykü adı verilir.
- Bu türün edebiyatımızda ilk temsilcisi ise Ömer Seyfettin’dir.
- Durum (Modern) Öyküsü:
- Durum anlatımına dayanır.
- Bu öykünün dünya edebiyatında ilk örneğini Anton Çehov verdiği için Çehov Tarzı Öykü adı verilir.
- Bu türün edebiyatımızda ilk temsilcileri Sait Faik Abasıyanık ve Memduh Şevket Esendal’dır.
- Edebiyatımızda ilk öykü: Letaif-i Rivayat – A. Mithat Efendi
- Edebiyatımızda ilk realist öykü: Küçük Şeyler – Samipaşazade Sezai
Roman:
- Olmuş ya da olabilecek olayları; yer, zaman ve kişiye bağlı olarak anlatan geniş kapsamlı yapıtlardır.
- Olaylar geniş ve ayrıntılı bir biçimde dile getirilir.
- Kahraman kadrosu geniştir ve kahramanlar bütün yönleriyle ele alınır.
- Konusuna göre değişik isimlerle adlandırılır: Psikolojik, Polisiye gibi…
- Oluşturduğu edebiyat akımına göre değişik isimlerle adlandırılır: Klasik, Romantik gibi…
- Dünya edebiyatında bu türün ilk örneğini: Rabelais, Gargantua adlı yapıtıyla vermiştir.
- Dünya edebiyatında modern romanın ilk örneğini Cervantes, Don Kişot adlı eseriyle vermiştir.
- Edebiyatımızda ilk yerli roman Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat – Şemsettin Sami
- Edebiyatımızda ilk çeviri roman Telemaque (Fenelon’dan) – Yusuf Kamil Paşa
- Edebiyatımızda ilk edebi roman İntibah – Namık Kemal
- Edebiyatımızda ilk tarihi roman Cezmi – Namık Kemal
- Edebiyatımızda ilk realist roman Araba Sevdası – Recaizade Mahmut Ekrem
- Edebiyatımızda batılı anlamdailk romanMai ve Siyah – Halit Ziya Uşaklıgil
- Edebiyatımızda ilk psikolojik roman Eylül – Mehmet Rauf
- Edebiyatımızda ilkköy romanı Karabibik – Nabizade Nazım
Masal:
- Halk dilinde şifahi olarak dile getirilen daha sonraları ise herhangi bir sanatçı tarafından yazıya geçirilmiş, olağanüstü olayların anlatıldığı bir edebiyat türüdür.
- Olaylar tamamen hayal ürünüdür.
- Olaylar –miş’li geçmiş zaman eki kullanılarak anlatılır.
- Kahramanlar, insanüstü özellikler gösterir.
- İyi kahramanlar hep iyi; kötü kahramanlar hep kötüdür.
- Masalın sonunda iyi kahramanlar ödüllendirilirken; kötü kahramanlar cezalandırılır.
- Eğitici ve öğreticidir.
- Evrensel konular dile getirilir.
- Yer ve zaman belli değildir.
- Tekerlemeler vardır.
- Edebiyatımızda Eflatun Cem Güney, masallarımızı derleyip yazıya geçirmiştir.
- Alman edebiyatında Grimm Kardeşler, uluslarının masallarını derleyerek yazıya geçirmişlerdir: Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler, Bremen Mızıkacıları, Kül Kedisi gibi…
Fabl:
- İnsan dışındaki varlıkların genellikle hayvanların kişileştirilmesi ve konuşturulması esasına dayanan ve şiir biçiminde yazılan masallardır.
- Ahlaki ders ve öğüt verme amaçlanır.
- Didaktik şiire özgü nitelikler taşır.
- Teşhis (Kişileştirme) ve İntak (Konuşturma) sanatına başvurulur.
- Bu türün ilk örneğini Hint düşünürü Beydaba, Kelile ve Dimne adlı yapıtıyla ortaya koymuştur.
- Mevlana’nın Mesnevi’si bu türün başarılı örneklerindendir.
- Divan şairi Şeyhi’nin Harname adlı mesnevisi bu türün başarılı örneklerindendir.
- Eski Yunan edebiyatı sanatçısı Aisopos (Ezop) ve Fransız edebiyatı sanatçısı La Fontaine bu türdeki yapıtlarıyla tanınmıştır.
