Tek başına anlamı olan ya dadiğer sözcüklerle bir araya gelerek anlam oluşturan ses veya ses gruplarınaverilen addır.

ü İnsanlar arasında anlaşmayısağlayan dilin en küçük parçasıdır.

Örnek: Karınca (+); gibi (-)Karınca gibi çalışkandır. “gibi” sözcüğü artı değer alır.

a)- GERÇEK ANLAM: Bir sözcüksöylendiğinde akla ilk gelen ve sözcüğün halk arasında en yaygın bilinenanlamıdır.

Örnek: Az sonra beyaz bir atüstünde gelin göründü.

Çevre temizliğine önem vermekgerekir.

Gelecek hafta bugün yinebuluşalım.

b)- MECAZ ANLAM: Bir ilgi veyabenzetme sonucu sözcüğün gerçek anlamı dışında kazandığı ikinci anlamıdır.

Örnek: Bana ayak yapma.

Bu boş sözleri dinlemektenbıkmıştı.

Cesaretinin kırılmasına sen sebepoldun.

Not: Sonuç olarak şunusöyleyebiliriz: Gerçek anlam sözcüğün ilk ve temel anlamıdır. Mecaz anlam isesözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı anlamdır.

Örnek: Yağlı yemekleri pek tercihetmezdi (gerçek anlam).

Bu yağlı müşteriyi kim kaçırmakister ki… (mecaz anlam).

c)- YAN ANLAM (YAKIŞTIRMACA):Şekil ve işlev benzerliğinden dolayı, bir sözcüğün başka bir varlığa ad olarakverilmesidir.

ü Genellikle organ isimlerindegörülür.

Örnek: Göz – sıranın gözü

Burun – ayakkabının burnu

Göbek – şehrin göbeği

Not: Yukarıdaki örneklerdegörüldüğü gibi Türkçede sözcükler kullanıldıkları yere göre yeni anlamlarkazanırlar. İşte buna çokanlamlılık adı verilir.

ç)- YAKIN ANLAM: Bir varlığı,kavramı, olguyu veya eylemi asıl olarak tek söz karşılar. Lakin bunların farklıdurumlarına, kişilerin farklı algılayışları eklenince yakın anlama gelebileceksözcükler ortaya çıkar.

Örnek: Üşümek – donmak, demek –söylemek, pis – kötü gibi…

Bir zamanlar (eskiden) ben deseyahati severdim.

d)- SOMUT VE SOYUT ANLAM: Duyuorganlarımız yardımıyla algılayabildiğimiz varlıkları karşılayan sözcükleresomut; algılayamadığımız varlıkları karşılayan sözcüklere soyut anlam denilir.

Örnek: göz – ışık, güneş, ay,yıldız gibi…

Burun - koku - çiçekler.

Kulak - ses - müzik.

Dil - acı - tatlı

Dokunma - rüzgar

Örnek: Aşk, sevgi, ihtiras,entrika, intikam, özgürlük, rüya…

Not: Somut anlamlı sözcüklersöylendiğinde insan zihninde belli bir tasarım oluşur; soyut anlamlı sözcüklersöylendiğinde ise insan zihninde belli bir tasarım oluşmaz.

Örnek: Limon – 0, rüya - ?

Not: Bir sözcük anlam genişlemesiyoluyla somutken(soyut) ya da soyutken(somut) bir anlam kazanabilir. Bu durumaSoyutlaştırma ve Somutlaştırma adı verilir.

Örnek: Ayak – Sen bizi buayaklarla kandıramazsın.

Yürek – Bunu yapmaya yürek ister.

e)- TERİM ANLAM: Bir bilim,sanat, meslek dalıyla ya da bir konu ile ilgili özel ve belirli bir kavramıkarşılayan sözcüklerdir.

Örnek: Sanatçının son oyunu üçperdeden oluşuyor.

Meridyen, plato, atmosfer, akarsu– Coğrafya.