İnsan dışındaki varlıklara insana aitözelliklerinin verilmesidir.
NOT: Her “teşhis”te aynı zamanda “kapalıistiare” vardır.
ÖRNEK: Bulutlar ağlıyordu ben doğdumdiye.
Birmahzun mor menekşe ağlıyor mu ne?
g)-İNTAK (KONUŞTURMA): İnsan dışındaki varlıkların konuşturulmasına denir.
ÖRNEK: Bülbül: “Senin nazını çekemem”diyordu nazlı güle.
Benki toz kanatlı bir kelebeğim
Minicikgövdeme yüklü Kaf Dağ
NOT: İntak sanatının olduğu her yerdedoğal olarak teşhis de vardır. Fakat her teşhiste intak olmayabilir. Çünküintakta kişileştirilen varlığın konuşturulması esastır.
ğ)-TENASÜP (UYGUNLUK): Anlam bakımından birbirini tamamlayan kelimelerin birarada bulunmasıdır.
ÖRNEK: Arım balım peteğim Artık demir almak günü gelmişsezamandan
Gülümdalım çiçeğim Meçhule gidenbir gemi kalkar bu limandan
Bilsemki öleceğim Hiç yolcusuyokmuş gibi sessizce alır yol
Yineseni seveceğim Sallanmaz okalkışta ne mendil ne de bir kol
h)- TEVRİYE (İKİ ANLAMLILIK): Birdençok gerçek anlamı olan bir sözün herkesçe bilinen yakın anlamıyla değil de uzakanlamın kastedilerek kullanılmasıdır.
ü Örtmek, amacını gizlemek anlamına gelir.
ÖRNEK: Ulusun korkma, nasıl böylebir imanı boğar Sarımsak da acı amaevde lazım bir dişi
Medeniyetdediğin tek dişi kalmış canavar Gül yağını eller sürünürçatlasa da bülbül
I)-TEZAT (KARŞITLIK): Anlamca birbirinin karşıtı olan kavramların,durumların bir arada kullanılmasıdır.
ÖRNEK: Geç yatar, erken kalkar Güleriz ağlanacakhalimize
Yetmezmi bu dert, bu derman sana Sana çirkindediler, düşmanı oldum güzelin
i)-TARİZ (İRONİ, İĞNELEME, TAŞ ATMA): Bir kimseyi iğnelemek, onunla alay etmekamacıyla söylenen sözün gerçek ve mecazanlamı dışında büsbütün tersini kastetmektir.
ÖRNEK: Allah nazardan saklasın, bu nebüyük başarı!
Nezeki bir çocuk, on yaşında okumayı ancak söktü!
j)-TELMİH (ANIŞTIRMA): Hatırlatma sanatıdır.
ÖRNEK: Senin aşkın bir ateştirsevgili Ne büyüksün ki kanın kurtarıyortevhidi
Benİbrahim oldum yoluna Bedr’inaslanları ancak bu kadar şanslı idi
Gökyüzündeİsa ile
TurDağı’nda Musa ile
Elindekiasa ile
ÇağırayımMevlam seni
k)-TERDİT: Şaşırtma sanatıdır.
ÖRNEK: Dişin mi ağrıyor? Çek kurtul. Verem misin? Üzülme onun da çaresi var:Ölür gidersin…
l)-TEKRİR: Tekrarlama sanatıdır.
ÖRNEK: Ben güzele güzel demem, güzelbenim olmayınca.
Senitanımadan önce ben, ben değildim, Seni tanıdıktan sonra aslında bensizliğinsensizliğin olduğunu anladım.
