Ø Olmuş veyaolabilecek olayların oyuncular tarafından sahnede oynanması için yazılmışyapıtlardır.
Ø Tiyatronun ilk örnekleri Eski Yunan edebiyatısanatçıları tarafından ortaya konmuştur.
Ø GelenekselTürk tiyatrosunda ki bunlar: Karagöz,Ortaoyunu ve Meddah’dır yazılı kaynaklara pek rastlanmamaktadır. Çok eskiyedayanan geleneksel tiyatromuz, şifahi (sözlü) tiyatro ürünleri olarakdeğerlendirilir.
Ø Edebiyatımızdayazılı ilk tiyatro örnekleri Tanzimat ile başlar.
Ø Edebiyatımızdayazılan ilk tiyatro yapıtı: ŞairEvlenmesi adı ile Şinasi’yeaittir.
Ø Edebiyatımızdasahnelenen ilk tiyatro eseri: Vatanyahut Silistre adı ile Namık Kemal’eaittir.
Ø Tiyatroyapıtları konularına göre üçe ayrılır:
a) Tragedya(Trajedi):
§ Seyircideheyecan, korku ve acıma hissi oluşturarak seyircinin ruhunu arındırmayıamaçlayan tiyatro yapıtlarıdır.
§ Konularınımitoloji ve tarihten alır.
§ Kahramanlar:Tanrı, tanrıça ve soylulardan oluşur.
§ Manzum olarakyazılır.
§ Seçkin birüslup kullanılır.
§ Öldürme,yaralama, dövüş, korkunç ve çirkin gibi olaylar sahnede gösterilmez.
§ İnsanoğlununhırslarını, kavgalarını gösterir; çoğu felaketli sonuçlara bağlanır.
§ Üç birlikkuralına uyar: Olay, yer ve zaman.
§ Birbiriardınca süren koro ve diyalog bölümleri vardır.
§ İlk temsilcileri:Eski Yunan sanatçıları Aiskhylos,Sophokles, Euiripides.
§ XVII.yüzyılda yaşamış olan Fransız edebiyatı sanatçıları Corneille ve Racine de önemli trajedi yazarlarıdır.
b) Komedya (Komedi):
· Toplumda ve insan ilişkilerinde görülen gülünçyanların ortaya konulduğu tiyatro yapıtlarıdır.
· Toplumda ve günlük hayatta görülen eksiklik veaksaklıklar, seyirciye güldürü öğeleriyle verilirken seyircinin bu konularüzerinde düşünmesi amaçlanır.
· Konularını günlük hayattaki olaylardan alır.
· Kahramanlar toplumun her kesiminden olabilir.
· Manzum olarak yazılır.
· Üslupta seçkinlik aranmaz.
· Kişilerin öldürme, yaralama gibi her çeşitdavranışları sahnede gösterilir.
· Üç birlik kuralına uyulur.
· Birbiri ardınca süren koro ve diyalog bölümlerivardır.
· İnsanoğlunun eksiklerini gülünç biçimde göstererek onueğitme amacı güdülür.
· İlk temsilcisi Eski Yunan edebiyatı sanatçısı Aristophanes’tir.
· Komedi türünün en ünlü kişisi Fransız yazar Moliere’dir.
· Türk edebiyatında Batılı anlamda ilk tiyatro yapıtıolan Şinasi’nin Şair Evlenmesi komedi türündedir.
c) Dram:
ü Yaşamı olduğugibi hem acıklı hem de komedi gülünç yönleriyle yansıtan tiyatro yapıtlarıdır.
ü XIX. yüzyıldatragedyanın katı kurallarını yıkmak amacıyla meydana getirmişlerdir.
ü Acıklı vegülünç sahneler bir arada yer alır.
ü Olaylar,tarihten veya günlük hayattan alınabilir.
ü Üç birlikkuralına uyulmaz.
ü Olaylarçirkin bile olsa sahnede gösterilir.
ü Kahramanlarher kesimden olabilir.
ü Manzum veyanesir şeklinde yazılabilir.
ü Temsilcileri:Willim Shakespeare, Victor Hugo, Goetheve Schiller’dir.
ü NamıkKemal’in Vatan yahut Silistre dramtüründe yazılmıştır. Abdülhak Hamit Tarhan da dram türünde birçok eservermiştir.
Gezi Yazısı (Seyahatname):
§ Sanatçının gezip gördüğü yerlerin ilgi çekiciyönlerini, gelenek ve göreneklerini, yaşam biçimini, halkın dünya görüşlerini,tarihi, coğrafi, ekonomik ve sosyal özelliklerini kendi bakış açısıylaanlattığı yazılardır.
§ Edebiyatımızda önemli gezi yazısı yazarları veyapıtları şunlardır:
Evliya Çelebi – Seyahatname
Ahmet Haşim – Frankfurt Seyahatnamesi
Cenap Şahabettin – Hac Yolunda, Avrupa Mektupları
Falih Rıfkı Atay – Bizim Akdeniz, Denizaşırı
Ahmet Mithat Efendi – Avrupa’da Bir Cevelan
Reşat Nuri Güntekin – Anadolu Notları
Anı (Hatıra):
o Yaşanan olayların üzerinden belli bir süre geçtiktensonra olayları yaşayan veya onun bir yakını tarafından yazıldığı yapıtlardır.
o Edebiyatımızda bazı anı yapıtları ve yazarları:
Ziya Paşa – Defter – i Amalim
Halit ZiyaUşaklıgil – Kırk Yıl, Saray ve Ötesi
Halide EdipAdıvar – Mor Salkımlı Ev
Falih RıfkıAtay – Çankaya
Günlük (Günce):
Ø Yaşanan olayların ve bu olayların kişide bıraktığıizlenimlerin tarih atılarak günü gününe yazılmasıyla oluşan yapıtlardır. (eskidilde ruzname diye geçer)
Ø Edebiyatımızda Nurullah Ataç – Günce adlı yapıtıyla butürün en başarılı örneklerini vermiştir.
