m)- Neden – Sonuç (Yargı – Gerekçe): Bir eylemin hangigerekçeyle veya hangi nedenden dolayı yapıldığını bildiren cümlelerdir.

 

Not: Bunu bulmak için yükleme “NİÇİN” sorususorulur ve “ÇÜNKÜ” ile başlayan cevap alınır.

 

Örnek: Elektrikler kesildiğinden işim yarımkaldı.

 

Yorgan gitti; kavga bitti.

 

Boya bitti; boyamaya paydos.

 

Şiiri sevdiği için bu programları kaçırmazdı.

 

n)- Koşula Bağlılık: Bir eylemin ya da durumungerçekleşmesinin belli bir şarta bağlı olduğu cümlelerdir. Türkçede koşul kipi“- sa, -se”dir.

 

Örnek: Bu işte o varsa ben yokum.

 

Bırakırsan yok olurum, parçalanır bedenim.

 

Gülmek senin için bir tutku olsun.

 

Yine gelirim yeter ki sen iste.

 

o)- Amaç – Sonuç İlişkisi: Cümlede bir eyleminhangi amaçla yapıldığının bildirildiği cümlelerde “amaç – sonuç” ilgisi vardır.

 

Örnek: Şiir okumak üzere kürsüye geldi.

 

İşe yetişmek için erken kalktım.

 

Arkadaşıyla görüşmek için buraya gelmiş.

 

ö)- Karşıtlık (Karşıt İki Durum): Birbirine zıtkavramların aynı cümlede bulunmasıdır.

 

Örnek: Komşular kanlı bıçaklıysa bile…

 

Saksılar sevgi duyar pencereden pencereye.

 

Bizler ağlarken sizler gülüyordunuz.

 

p)- Yorum: Kişinin bir olayı veya durumuduygularını katarak anlatmasıdır. Yani yorum cümlelerinde “ÖZNELLİK, KİŞİSELLİK”vardır.

 

Örnek: Öyküde kahramanların güçlüklerlesavaşmaktan yılmayan üretken ve yaratıcı bir insan olduğu gösterilmek istenmiş.

 

r)- Doğrudan (Düz) Anlatım: Başkasına ait yargıcümle içinde hiç değiştirilmeden aktarılırsa cümle “düz anlatımlı” olur.

 

Örnek: Salih: “Edebi türler içinde en çokromanı severim.” dedi.

 

s)- Dolaylı Anlatım: Cümle içerisinde başkasınaait bir sözü, cümleyi söyleyenin kendi ağzına göre değiştirip söylemesineverilen addır.

 

Örnek: “Salih, edebi türler içinde en çokromanı sevdiğini söyledi.”

 

ş)- Kinayeli Anlatım: Bir sözün, karşıdakinialaya almak amacıyla, tersini kastedecek şekilde kullanılmasıdır.

 

Örnek: Eh, bu hızla gidersek okula belki yarınsabah varırız.

 

Çok az yer canım, günde sadece yedi ekmek.

 

Not: Özgünlük, Yoğunluk, Yalınlık,Evrensellik, Ulusallık, Tehdit, Umutsuzluk, Karamsarlık, Kızma, Şaşma, Pişmanlıkgibi sözcükler cümle anlamı içerisinde sorulmaktadır.

 

Not: Cümlenin tamamlanması, Anlamca çelişencümle, Yakın anlamlı cümle gibi soru kalıpları vardır.