KutadguBilig:
ü XI. yüzyılda (1069- 1070) Yusuf Has Haciptarafından yazılmıştır.
ü Doğu Karahanlı Hakanı Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur.
ü Saadet veren bilgi, ilim anlamına gelir.
ü Her iki dünyada da mutlu olmanın yollarınıgösterir.
ü Didaktiktir.
ü Olaylar sembolik kişilerle anlatılır:
Küntogdı (Hükümdar): Doğruluk ve Adalet.
Aytoldı (Vezir): Mutluluk ve Baht.
Ögdülmiş (Vezirin Oğlu): Akıl ve Anlayış.
Odgurmuş (Vezirin Kardeşi): AkıbetKavramları.
ü Mesnevi biçiminde, aruz ölçüsüyle 6645 beyitolarak yazılmıştır. Yapıtta ayrıca 77 beyitlik giriş 124 beyitlik kasidetarzında 3 parça, 173 tane de mani şeklinde dörtlük vardır.
ü Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır.
ü Siyasetname türünün Türk edebiyatındaki ilkve en önemli örneğidir.
ü İslamiyet dönemi Türk edebiyatının ilkürünüdür.
Divan-ıLügati’t Türk:
ü XI. yüzyılda (1072- 1074) Kaşgarlı Mahmuttarafından Araplara Türkçeyi öğretmek ve Arapçadan üstün bir dil olduğunukanıtlamak için yazmıştır.
ü 7500 dolayında kelimeyi açıklar.
ü Türkdilinin ilk sözlüğü, tarihi, coğrafyası, folkloru, mitolojisi veansiklopedisidir.
ü Türk sözlü edebiyatının yazıya geçen ilkörnekleri: koşuk, sagu, sav ve destan bu yapıtta toplanmıştır.
ü Yapıtın sonuna, devrin Türk dünyasınıgösteren bir harita eklenmiştir.
Atabetü’lHakayık:
ü XII. yüzyılda Edip Ahmet Yükneki tarafındanyazılmış bir ahlak ve öğüt kitabıdır. Hakikatler eşiği anlamına gelir.
ü 14 bölüm, 46 beyit ve 101 dörtlükten meydanagelmiştir.
ü Giriş bölümü aruz ölçüsüyle ve gazelbiçiminde (aa ba ca) oluşur.
ü Asıl konuyla ilgili bölümler ve sonuç bölümüdörtlükler şeklinde yazılır.
ü Şehname vezninde yazılmıştır: Feulün/feulün/feulün/feul.
ü Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır ve didaktikbir eserdir.
ü Dili Arapça ve Farsçadır.
Divan-ıHikmet:
ü XII. yüzyılda Ahmet Yesevi’nin “Hikmet”adını verdiği “din ve tasavvuf” ile ilgili şiirlerini topladığı yapıttır.
ü Yalın bir halk diliyle yazmıştır.
ü Hakaniye lehçesi kullanılmıştır.
ü Dörtlükler ve hece ölçüsüyle söylenmiştir.
ü Kafiyelenişi koşmadaki gibidir (abab, cccb,dddb).
ü Asıl amacı halka “İslam esaslarını hikmetlibir şekilde” öğretmektir.
ü Konuları: Allah, Peygamber sevgisi, övgüler,kıyamet günü, dünya işlerinden uzaklaşmak, islam ahlakı, ahiret hayatı gibi…
Kitab-ıDedem Korkut:
ü Oğuzların çevredeki boylar ile savaşlarınınyanı sıra Türk boylarının kendi içindeki mücadelelerinin de anlatıldığıöykülerden oluşur.
ü Destandan halk öykücülüğüne geçiş dönemininilk ürünleridir.
ü XV. yüzyılda yazıya geçirilmiştir.
ü Anonimdir.
ü 12 öyküden oluşur.
ü Şiir ve düzyazı bölümünden oluşur.
ü Olağanüstü ve gerçek olaylar iç içedir.
ü Konuları: aşk, kahramanlık, yiğitlik, boylararasındaki savaşlardır.
ü İçindeki bazı hikayeler: Deli Dumrul,Tepegöz, Bamsı, Beyrek gibi…
ü Her hikayenin sonunda bilge biri olan DedeKorkut bir değerlendirme yapar ve dua eder.
İslamiyetEtkisindeki Türk Destanları:
KarahanlıDönemi: Saltuk Buğra Han Destanı
Kazak- KırgızKültür Dairesi: Manas Destanı
Türk- MoğolKültür Dairesi: Cengiz-name
Tatar- KırımKültür Dairesi: Timur ve Edige Destanı
Selçuklu,Beylikler ve Osmanlı Dönemleri:Seyid Battal Gazi,Danişmend Gazi ve Köroğlu Destanı
