Kıymetli evrak türü olan çek; bir bankayahitaben yazılmış ve Türk Ticaret Kanunu’nda belirtilen hükümlere göredüzenlenmiş bir ödeme biçimdir. Birsenedin çek olarak kabul edilebilmesi için üzerinde yer alan metinde, “çek”kelimesinin geçmesi gerekir. Eğer senet Türkçe’ den başka bir dille yazılmışise o dilde “çek” karşılığı olarak kullanılan kelime yer almalıdır. Ticaretkanunumuza göre çek üzerinde, ödeyecek kişi olan muhatap bankanın ticaretunvanı, ödeme yeri, düzenlenme tarihi ve yeri, düzenleyenin imzası bulunmalıdır.Çekte bulunamayacak unsur ise faizdir. Çeke faiz koşulu konulduğu takdirde buyazılmamış sayılır. Ayrıca çek üzerinde yer alan herhangi bir kabul kaydı dafaiz koşulu gibi yazılmamış sayılır. Bir çek tedavüle çıktıktan sonra,düzenleyenin ölümü, medenî haklarını kullanma ehliyetini kaybetmesi veya iflasıçekin geçerliliğini etkilemez.
Çekinİbrazı
Çek ödemesini almak için çekin bankayasunulmasına ibraz denir. Çek üç ayrı yere ibraz edilebilir: Hesabınbulunduğu şubeye, muhatap bankanın başka bir şubesine ve Takas Odasına.
Çekler, ödeme için muhatap bankayasunulmalıdır. Çek muhatap banka dışında bir bankaya verilerek ibraz edilemez. Bununistisnası çekin takas odasına ibrazıdır. İbrazın geçerli olması için süresiiçinde yapılması gerekir. Bu süre, çek düzenlendiği yerde ödenecekse “10 gün”,çek düzenlendiği yerden başka bir yerde fakat aynı kıtada ödenecekse “1 ay” ayrıkıtalarda çekilip ödenecek olan çeklerde ise “3 aydır’’. İbraz süresi, çekin üzerinde yazılı düzenlemetarihinin ertesi günü başlar. Başka bir kanuni düzenleme yapılmazsa 31.12.2020tarihine kadar çekler düzenleme tarihinden önce muhatap bankaya ibraz edilemeyecektir. İbrazın süresinde yapılıp yapılmadığı,çekin arkasına muhatap bankaca ibraz tarihinin yazılmış olmasıyla tespitedilir. Hamil ibraz süresini geçirirse, kambiyo senedine dayalı icra takibiyapamaz. Çekin kısmi olarak karşılığı varsa, bu miktar ödenir. Kısmi ödemeyireddeden alacaklı hamil, temerrüde düşer ve reddettiği miktar oranında müracaathakkını kaybeder. Çek süresi içerisinde ibraz edilmez ise düzenleyen çektencayabileceği için ayrıca ciranta ve avaliste itiraz hakkı da ortadan kalkacağıiçin ibraz süresine dikkat edilmelidir.
Karşılıksızçek
Karşılıksız çek bankada nakitkarşılığı bulunmayan çektir. Çekin karşılıksız olduğu banka tarafından çeküstüne yazılmalıdır. İbraz edilen çek, herhangi bir sebeple ödenmediğitakdirde, muhatap banka, çek üzerine “ödenmemiştir” yazarak hamiline iade eder.
Karşılıksızdır işlemi yapılması ve 6ay içinde hamilin talepte bulunması halinde, çek hesabının sahibi gerçek veyatüzel kişi hakkında, cumhuriyet savcısı tarafından, her bir çekle ilgili olarak“çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı” kararı verilir.
Hakkında çek düzenleme ve çek hesabıaçma yasağı kararı verilmiş olan kişi, buna rağmen çek düzenlerse, fiil dahaağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, 1 yıldan 3 yılakadar hapis cezasıyla cezalandırılır.
Hamilin başvurma hakkınıkullanabilmesi için, çeki süresinde ibraz etmesi ve tamamen veya kısmen ödememehalinin resmi bir belge olan “protestoyla”, muhatabın (bankanın) ibraz gününüde gösteren çek üzerine yazacağı tarihli bir beyanıyla ya da takas odasının çekvaktinde teslim edildiği halde, ödenmediğini gösteren tarihli bir beyanıylasaptanması gerekir.
Çek karşılıksız çıktığında başvurma yolu ile çekinödenmemiş olan bedelini, ödenmemiş tutarın ibraz gününden itibaren işlemeyebaşlayacak gecikme faizini, protestonun veya buna denk olan belirlemenin vegönderilen ihbarnamelerin giderleri ile diğer giderleri çek bedelinin bindeüçünü aşmamak üzere komisyon ücretini talep edebilir. Çek karşılıksız olsa bilebankaların her bir çek yaprağı için ödemekle sorumlu oldukları bir tutarvardır. Bu tutar şu an için 1600 TL’dir.
