6 Şubat Depreminin Kültürel Eserlere Etkisi

MESDER Kahramanmaraş Edebiyat ve Sanat Derneği’nde 5 Aralık 2024 Perşembe akşamı gerçekleşen programa, Kahramanmaraş Müze Müdürü Safinaz ACIPAYAM, Tük Ocağı Kahramanmaraş Şubesi Başkanı Kemal YAVUZ ile birlikte çok sayıda akademisyen ve konuya duyarlı izleyiciler katıldı.

Türk Ocakları Kahramanmaraş Şube Hars Heyeti Başkanı Prof. Dr. İbrahim SOLAK’ın açılış konuşmasıyla başlayan programda konuşmacı Prof. Dr. Mehmet ÖZKARCI, ilimizde zarar gören kültürel varlıkların tarihsel geçmişiyle, birlikte örnekler vererek sinevizyon eşliğinde anlattı. ÖZKARCI konuşmasını özetle şu şekilde devam etti:

“Kahramanmaraş, 6 Şubat 2023 Pazartesi günü insanlık tarihinin en büyük depremlerinden birini yaşadı. 11 ilimizi etkileyen depremde en büyük hasarı ise, Kahramanmaraş, Adıyaman, Hatay ve Malatya görmüştür. Bu depremde resmî rakamlara göre 50.783 vatandaşımız vefat etti, binlerce vatandaşımız ağır yaralandı. Depremde birçok akrabamızı, arkadaşlarımızı ve dostlarımızı kaybettik, Rabbim bir daha böyle bir afet ve acı yaşatmasın, Yüce Allah vefat eden vatandaşlarımıza rahmet eylesin, yaralılarımıza şifa versin.”

“Kahramanmaraş tarih boyunca birçok büyük depremlere maruz kalarak yine binlerce insanımız ölmüştür. Urfalı Mateos’un verdiği bilgiye göre Maraş, tarihininen büyük depremlerinden birini 29 Kasım 1114 Pazar günü yaşamıştır. Urfalı Mateos Maraş şehrinin tamamen toprağa gömüldüğünü, şehirde yaşayan hiç kimsenin kurtulamadığını ve 40.000 kişinin öldüğünü ifade etmektedir. Kaynaklar Maraş merkezli 1114 depreminin de çevredeki birçok şehri etkilediğini ve binlerce insanın ölümüne sebep olduğunu belirtirler. Ortaçağ’da Anadolu’nun önemli şehirlerinden olan Maraş, 1114 depreminden önce şehrin güneydoğu tarafında yer alan Namık Kemal Mahallesi’nin bulunduğu mevkide kurulmuştu. Depremden sonra şehir, Ahır Dağı’nın eteğindeki bugünkü yerine taşınmıştır. 1114 depreminde toprağın altına gömülen ve terk edilen eski şehre de “Kara Maraş” denilmiştir. Maraş ikinci büyük depremini ise 28 Mart 1513 tarihinde yaşamış olup bu depremde de şehir harap olmuş ve binlerce insan ölmüştür.”

“Hafız Ahmet Nuri tarafından yazılan “Târîh-i Zelzele-i Maraş” adlı eserde, Maraş’ta Cemâziye’l-evvel 1210 H./ 30 Kasım 1795 M. tarihinde de deprem meydana geldiği belirtilmektedir. Deprem sonucu şehrin dörtte üçünün harap olduğu, birçok cami ve minarenin yıkıldığı ifade edilmektedir.

Kahramanmaraş’ta 6 Şubat 2023 depreminde yalnız vatandaşlarımızı kaybetmedik, bu vatanın tapusu, kimliği ve hafızası olan birçok tarihî eserimizi de kaybettik. Bu makalemizde şehir merkezinde yıkılan ve önemli ölçüde hasar gören tarihî eserlerimizden bahsedeceğiz. Kahramanmaraş Kalesi (M.Ö. 810-783), Ulu Camii (1442-1454),Boğazkesen (Ekmekci - Ali Ağa) Camii (1480-1515),Hatuniye (Şems Hatun) Camii (1509),Saraçhane Camii (1618), Bayazıtlı Camii (1618), Şeyh (Şeyh Hüseyin) Camii (XVII. yüzyılın ilk yarısı), Arasa (Timur Paşa - Cığcığı) Camii (XVII. yüzyılın ikinci yarısı),Çukuroba (Hacı Hüseyin Efendi) Camii (1670),Nakip Camii (1689),Divanlı (Ahmet Paşa) Camii (1690),Şekerli (Ahmet Paşa - Yukarı Oba) Camii (1695),Kazancı Camii (XVII. yüzyılın sonları),Restebaiye (Küçük Çavuşlu) Camii (1701),Nuh (Ahmet Efendi) Camii (1715),Duraklı (Ali Bey) Camii (1806),Sarayaltı (Hacı Mustafa Efendi) Camii (1816),Bey (Seyyid Mustafa Bey) Camii (1827),Haydarlı Camii (1906),Acemli (İskender Bey - Şehit Evliya) Camii (1912-1914), Divanlı Medresesi (XVIII. yüzyılın sonları), Kapalıçarşı(XVI. yüzyılın sonları), Demirciler Çarşısı (XVI. yüzyılın sonları), Elbistan Cami_i Atik (Alâddevlev Bey Camii-Çarşı Camii), Elbistan Ulu Camii, Göksun Tepebaşı (Bekirli) Camii, Göksun Ulu Camiiile hamamlarımız ve birçok tarihî evlerimiz önemli ölçüde hasar görmüşlerdir.  Bu yapılarımızdan maalesef Şekerli (Ahmet Paşa - Yukarı Oba) Camii, Şeyh (Şeyh Hüseyin) Camii ve Saraçhane Camii’nin tamamına yakını yıkılmıştır.Diğer camilerimiz ise çok ağır hasar aldıkları için ibadet edilmeyecek durumdadır. Tarihî camilerimizin minarelerinin tamamına yakını yıkılmıştır.”

“Kahramanmaraş Müze Müdürlüğü’nün kayıtlarında il sınırları içerisinde toplam 666 adet taşınmaz kültür varlığı bulunmaktadır. Bu eserlerden 22 cami, 4 han, 201 ticari yapı, 221 konut ve 28 adet diğer yapılar olmak üzere toplam 476 adet taşınmaz kültür varlığı eserimiz 6 Şubat 2023 depreminde zarar görmüştür.”

Toplantıya katılan Kahramanmaraş Müze Müdiresi Safinaz ACIPAYAM da toplantı sonrası yapılan soru-cevap bölümünde kendisi,ne yöneltilen sorulara bizzat cevap vermesi bazı konulara ilk ağızdan açıklık kazandırmıştır.

Toplantıya katılım sağlayanlar da Kahramanmaraş’ın kültürel hafızasının bir an önce yeniden eski haline kavuşturulması hususunda temennilerde bulunarak, tarihi eserlerin yeniden inşa ve ihyasının orijinal mimarisi ile uyumlu olması hususu dikkat çekildi.

Konuşmacılar arasında şair yazar Ali BÜYÜKÇAPAR da vardı. Yaptığı konuşmada Kahramanmaraş’ın kültürel değerlerinden Maraş Mevlevihanesi’nin şehrin geleceğe taşınması gereken kadim kültürel değerlerinden biri olduğunu hatırlatarak; Fransız işgalinde yakılan, beş asırlık Alaüddevle Bey Vakfiyesi olan Kapalı Çarşı Külliyesi dahilindeki Yum Dede Zaviyesi’nin (Maraş Mevlevişhanesi) 1940 lı yıllarda tarihi niteliği yoktur diye şahıslara satılma sürecine değinerek, Kahramanmaraş’ın deprem sonrası yeniden inşa sürecinde Maraş Mevlevihanesi’nin de yeniden ihya edilmesi gerekliliğine değinerek, Maraş Mevlevihanesi ihyası gerçekleştiğinde şehir kültürüne artı değerler katacağını ifade etti.

Türk Ocakları Kahramanmaraş Şubesince Mesder’de tertiplenen Ocakbaşı Sohbetleri Programı, Prof. Dr. Mehmet ÖZKARCI’nın belge ve fotoğraflarla anlattığı konuşmayla tamamlandı, kendilerine çok teşekkür ediyoruz. Bu vesileyle, Türk Ocakları Kahramanmaraş Şubesine, Mesder Kahramanmaraş Edebiyat Sanat Derneğine ve kıymetli katılımcılara çok teşekkür ederiz.

Selam ve sevgilerle.

Kahramanmaraş Ulu Camii

Şekerli (Ahmet Paşa - Yukarı Oba) Camii

Şeyh (Şeyh Hüseyin) Camii

Divanlı (Ahmet Paşa) Camii

Kazancı Camii