Çölyak hastalığıince bağırsağın, GLUTEN adlı proteine karşı ömür boyu süren ve kronikleşenalerjisi, hassasiyetidir. Tükettiğimizbesinler ince bağırsakta bileşenlerine ayrıştırılarak kana karışır. Vücudumuzunyeterince gıda alabilmesi, ince bağırsakta çok sayıda bulunan ve villusçıkıntıları olarak adlandırılan kıvrımlar tarafından sağlanır. Çölyak hastalarıgluten içeren besinleri tükettiklerinde villus çıkıntılarında tahribata nedenolarak kıvrımlar azalıp küçülürler. Böylelikle barsak yüzölçümü giderek azalırve gıdalar yeterince emilemez. Sonuçta besin yetersizliğive hastalık belirtileri görülür. Tedavi sıkı bir glutensiz diyettir. Günlük 50mg gluten alımı bile hasarın devam etmesine neden olur (ki 1 dilim buğdayekmeği 1.6 gram gluten içerir).
Türkiye’ detahmini çölyak hastası sayısı 700.000’dir. Diğer bir deyişle her sağlıklı 100kişiden 1 çölyak hastasıdır.
Anne sütü ilebeslenme süresi, gluten içeren besinlere başlama yaşı ve yenilen glutenlibesinlerin miktarı hastalığın hangi yaşta ve nasıl başlayacağını belirleyenfaktörlerdir. Anne sütünün uzun süreverilmeli ve ek gıdalara başlarken 4. ve 7. aylar arasında tahıllar verilmeyebaşlanmalıdır.
Çölyakhastalığının belirtileri çocuklar ve yetişkinlerde farklılık göstermektedir. Çocuklarda özellikle karın ağrısı, karında şişlik,ishal, huzursuzluk, iştahsızlık, enfeksiyonlarda artış ve gelişme geriliği,kusma, kilo alamama ve boy uzamasında yavaşlama gibi tipik belirtilerle ortayaçıkabilir. Yetişkinlerde ise; karın bölgesindeöne doğru şişkinlik, yaşa göre kilo azlığı, kas zayıflığı, kansızlık, dışkıdaanormallik, büyük tuvalet ihtiyacının artması, ishal, kusma, bezginlik, nedenibilinmeyen karaciğer hastalıkları, büyüme geriliği, ağız içinde oluşan aftlar, iştahsızlık, gazşikayetleri, eklem ve kemik ağrıları,sinirlilik, ciltte kaşıntılı döküntüler
görülebilir.
Gıdaintolerans testleri çölyak tanısı koymak için kullanılamaz. Gıda intoleransı vegıda alerjisi gibi durumlar çölyaktan tamamen farklı tanımlardır.
Glutenden Nasıl Uzak Durabilirim?
Çölyağıntedavisi glutensiz beslenmedir. Genel olarak diyetine sadık kalan bireyde semptomlarazalarak kaybolur. Glutensiz beslenme tedavisi ömür boyu sürdürülmelidir. Tedaviyecevapsızlığın en büyük nedeni diyette gluten kaçağıdır. Çölyak hastalığı olan birbireyin tüketmemesi gereken besinler aşağıda belirtilmiştir:
Buğday
Arpa
Çavdar
Yulaf
Buğday ürünü makarna, bulgur, irmik, şehriye, bisküvi
Malt kullanılan İçecekler (bira, votka, cin vb)
Sakız ve çikolatalar
‘Gluten içerir’ ibaresi bulunan bütün paketli gıdalar.
Buğday ve diğer yasaklı gıdaların yerine tüketilebilecekbesinler:
Mısır, pirinç, patates
Kuru fasulye unu, mercimek unu, nohut unu, kestane unu
Glutensiz un ve ekmek çeşitleri
Karabuğday (greçka), kinoa, amarant
Kişinin diğerbesin gruplarından (et, süt, meyve, sebze) sağlıklı ve dengeli bir şekildetüketmesinde bir sakınca yoktur. Paketli gıdalar alınırken kesinlikle etiketokuma alışkanlığı kazanılması gerekir. Çölyak hastası olan bireyin yemeğininhazırlanma ve sunum aşamalarında kesinlikle gluten içeren besinlerle temasıbulunan kap kacak kullanılmamalı. Sağlıklı günler dilerim.
