Maraş şehri, 23 Şubat 1919tarihinde önce İngilizlerin işgaline maruz kaldı. Daha sonra İngilizler yeriniFransızlara bırakarak çekildi. Fransızlar, 29 Ekim 1919 tarihinde Maraş’ı işgalederek yerli Ermeni’lerle birlikte bölgede büyük zulümler yaptı. Bu zulümlerdenbiri de Maraş Mevlevîhânesi yangınıdır.
Savaşın en acımasızgünlerinde Fransız işgalciler Maraş’ın ticari kalbi sayılan Kapalı Çarşı yıateşe verdiler. Çarşı merkezindeki Dulkadiroğlu Alaüddevle Bey vakfi olan, beş yüzyıllık Mevlevîhâne’yi de 1 Şubat 1920 de hunharca yaktılar.
MEVLEVİHANE YANGINIYLA İLGİLİ GENELKURMAY YAZIŞMALARI
1920 yılında Maraş harbiesnasında, Genelkurmay yazışmalarında Mevlevîhâne yangını şu şekilde kayıtlarageçmişti:
“Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Riyaseti:
9 Şubat1920 Harbiye Nâzırı Fevzi Paşa Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Dairesi SuretSivas’tan Harbiye Nezâreti’ne 4 Şubat 1920 raporudur..
1- Maraş çarpışması hakkında mutasarrıflıktangelen 1 ve 2 Şubat 1920 tarihli raporlar aynen aşağıdadır:
1 Şubat günü Fransızlar kışla ve değişikmevkilerden aralıklı olarak bombardımanda bulunmuşlardır. Fransız askerlerininateşe verdiği çarşı ve pazarların büyük bir kısmı yanmıştır. Sokakmuharebesinde dereler cesetlerle doludur. Müslümanlara ait birçok binalararasında belediye dairesi ve Mevlevîhâne de yanmıştır. İslâm ahalisi müdafaada kararlı olduğundan durumdabir değişiklik olmamıştır. Bugün Fransız birlikleri şehri her taraftan büyükbir şiddet ve hiddetle bombardıman etmekle beraber muhtelif noktalarda manastırve kiliselerdeki Ermeniler de Müslümanlar üzerine mitralyöz ve bombalaryağdırmaktadır. Ölen kalan belli değildir. Yangının [devam] ettiği büyük Ermenievlerinden ateş içinde patlayan bomba ve dinamitlerin sesleri ayyuka 120çıkmaktadır. Memleket ateş içinde kalmıştır. Bununla beraber, her sınıftan halkmüdafaada kararlılık göstererek Hilâfet makamına bağlılık ve sadakatini ispatetmiştir. Ölüler kötü kokmaya başlamıştır. Vaziyet değişmemiştir.”(42 Erkân-ı Harbiye-i UmumiyeDairesi Şube: 1 Numara: 761)
YANGIN GÜNLERCEDEVAM ETTİ.
Mevlevîhâne 1 Şubat 1920 deyakıldığı halde, yangın günlerce yanmaya devam etti. 4-5 Şubat 1920 tarihliGenel Krumay yazışmalarında: “Mevlevîhâneve civar mahallelerde yangın hâlâ devam etmektedir” diye yazmaktadır.Şöyleki:
2- Elbistan vasıtasıyla Maraş’tan alınanhaberler de aşağıdadır:
Çarpışmalar devam etmektedir. Fransız veErmenilerin ateş ettikleri çarşı ve pazarların büyük bir kısmı yanmıştır. 3-4Şubat 1920 günü düşman şiddetli ateş açmak suretiyle birkaç noktadan çıkışhareketi yapmaya teşebbüs etmişse de karşılık verilerek bastırılmıştır. Araplarköyünde Saraçhane çarşısı ve Mevlevîhâne ve civar mahallelerde yangın devametmektedir. Ahalinin manevî kuvveti yerindedir. Düşman dışarıdan kuvvetalmazsa halk Allah’ın yardımıyla başarılı olunacağından ümitlidir. Antep veIslahiye yolları bir kısım halk tarafından tutulmuştur. Yirmi dört saatzarfında ahaliden yine otuz şehit ve belli olmayan miktarda yaralıbildirilmekte ise de durum ihtiyatla karşılanmaktadır.
5 Şubat 1920 Üçüncü Kolordu KumandanıSelahaddin Harbiye Nezâreti’ne 5 Şubat 1920 raporuna ektir.
1-Maraş faciası hakkında mutasarrıflıktan şimdi alınan 4 Şubat 1920 tarihlimükerrer rapor aşağıdadır: Bugün Fransız kıtaları şehri her taraftan şiddetlebombardıman etmiş ve yoğun bir yangın çıkmasına sebep olmuştur. Birçok ev vebedesten yanmış ve yıkılmıştır. Askerlerle Ermenilerin çıkardığı sokaksavaşında Maraş Evkaf Memuru Evliya Efendi şehitlik mertebesine ulaş- mıştır.Sebatla yapılan savunmaya rağmen durum değişmemiştir. Maraş bombardımanı bugün15. gününü doldurmuştur.
…
5 Şubat 1920 Üçüncü Kolordu KumandanıSelahaddin BOA. HR. SYS. 2544-8/25, 26, 27” (42 Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Dairesi Şube: 1Numara: 761)
GENELKURMAY TELGRAFLARI NİÇİN ELBİSTAN ÜZERİNDEN ULAŞTIRILIYORDU?
Maraş’tan Ankara’ya GenelkurmayBaşkanlığına gönderilen telgrafların niçin Elbistan üzerindenulaştırılıyordu? Bu sorunun cevabınıaraştırmacı-yazar ve XVI. Dönem Kahramanmaraş Milletvekili Mehmet Yusuf ÖZBAŞ, Davaisimli kitabının 303-305 sayfalarında ayrıntılı olarak anlatmaktadır.
“Maraş’taki ilk telgrafhane, Yürükselim Mahallesi’ndeki eski hükümet konağının girişinde yeralıyordu. Maraş’la Elbistan arasındaki telgraf hattı Yürükselim Mahallesi’ninkuzeyinden, Ahır Dağı, Maksutlu Köyü, Hamidiye Karakolu, Ceyhan Nehri veElbistan yolu boyunca devam ediyordu. Elbistan hattı da Sivas üzerindenAnkara’ya ulaşıyordu. 23 Şubat 1919’da Maraş’a ilk İngiliz birliği geldiğindetelgrafhaneye el koydu ancak telgraflara sansür uygulamadı. O yılın Ekim ayındaİngiliz birliği gitmiş yerine Fransızlar gelmişti. Fransızlar telgrafhanedekidenetimi sıkılaştırdı. O devirde Maraş Ermenileri arasında telgrafçılığı bilenkimse olmadığı için denetim görevi lejyon askerleri içindeki askerlere verildi.Artık onların hoşuna gitmeyecek telgraflar alınıp verilemiyordu. Bunun üzerine,Maksutlu’ya bir sahra telgrafhanesi kurulmasına karar verildi. Bu gayeyleMaksutlu’da münasip bir yerde telgraf tellerine kanca atılarak haberleşmesağlandı. Telgraf memuru Celal Koraşan’nın gayretleriyle buradan harbin sonunakadar istifade edildi. “
Bu vesileyle Kahramanmaraşİstiklal Mücadelesinin 98. Sene-i devriyesinde vatanı uğruna canını veren tümşehit ve gazilerimize Allah’tan rahmet niyaz ediyor.
Selam ve sevgilerle
