İ.Ö. 64’e değin Selefkuslara bağlı sayılan Maraş, bu krallığın merkezi Antakya’nın Romalılarca alınmasından sonra Romalıların eline geçmişti. Bu dönemde kimileyin bağımsız kimileyin Roma’ya bağlı olan Kommagene Krallığı Maraş bölgesini yönetmiştir. Roma İmparatorluğu dönemi Kommagenesindert kent öne çıkmaktadır. Bunlar Samsat, Maraş (Germenikeia), Adıyaman (Perre Pirin, Perrhe) veDolikhe (Gaziantep Dülük) ‘dir. Germenikiea Roma İmparatoruKalgula’nın unvanlarından olan Almanya Fatihi sözcüğündentüretilmiştir. Roma İmparatorluğu 395’te ikiye bölününce bölge Bizansİmparatorluğuna bağlanmış, kısa bir süre daha Germenikiadiye anılmasının ardından Marasin denilmeyebaşlanmıştır Maraş’a. İmparator III. Leon’un Maraş doğumluolması nedeniyle bu dönemde Maraş’a Krallar Kenti dedenilmiştir. Bu yıllarda Maraş Arap ve Bizans egemenlikleriarasında el değiştirmiş, hep yakılmış yıkılmış sonra yenidenkurulmuştur. Halife Ömer döneminde Suriye’nin fethinden sonra637’de Maraş’ta yaşayan Hıristiyan halk kenti Müslümanlarabırakmıştır. İslam orduları Maraş’ta garnizon kurarakAnadolu içlerine yapılacak seferler için burayı üs olarakkullanmışlardır. Halife Yezid’in ölümünden sonra Maraş Bizans akınları sonucu Bizans topraklarına katılmıştır (683).Abbasiler döneminde yeniden İslam Bizans çatışmalarıbaşlamıştır. 754’te Bizanslılar Maraş’ı bırakıp Adanadolaylarına çekilmişlerdir. Halife Harunreşit Maraş’ı yenidenimar ettirmiştir. 868 yılında Tolunoğulları DevletiMaraş’ı yönetimine katmıştır. 905 yılında Bizans komutanıAndronikos Müslüman ordusunu yenerek Maraş’ı yeniden Bizans’a katmıştır.950’li yıllarda Maraş bölgesinde Arap Bizans çatışmalarıyeniden hızlanmıştır, Hamdaniler hükümdarı SeyfüddevleMaraş’ı yeniden inşa ettirmiştir. Hamdanilerin zayıflamasından sonra 962’de Maraş bir kez daha Bizans’ın elinegeçmiştir. Bu dönem içerisinde Bizans İmparatoru II. Vasil zorunluiskana tabi tuttuğu Doğu Anadolu Bölgesinde yaşayanErmenilerin bir kısmını Maraş’a yerleştirmiştir. Selçuklulardanhemen önce Maraş’ta artan Ermeni nüfusuna Bizansyönetimi Ortodoks mezhebini dayatmış, bunun sonucundaçatışmalar başlamıştır. Bu durum Selçukluların bölgeyifethini kolaylaştırmıştır. 1086 yılında Emir Buldacı Maraşbölgesini fethetmiş ve buraları Selçuklulara bağlamıştır.Bundan sonra buralarda çok yoğun Türk yerleşimi gerçekleşmiştir. 1097’de buralar Haçlıların eline geçmiş, sonraaralıklarla Türklerle Haçlılar arasında gidip gidip gelmiş, 1296’da Mısır Türk Memluklularınca alınıp Halep valiliğinebağlanıncaya dek Kilikya Ermeni Prensliğinde kalmıştır. Budönemde tarihinin en büyük depremini yaşayan Maraş’takırk bin kişinin öldüğü belirtilmektedir. Maraş ve Elbistan’da 1337 yılında Dulkadiroğluları Beyliğikurulmuştur. Oğuzların Bayat boyundan olan Dulkadirlilerbaşta Memluklulara bağlı iseler de daha sonra ZeynettinKaraca Bey ulkadiroğluları Beyliğinin bağımsızlığınıilan etmiştir. Bu dönemde beyliğin merkezi olan Maraş’taçok önemli ekonomik ve kültürel gelişmeler yaşanmış kentbüyük imar görmüştür. 1515’te Osmanlıların Maraş’a saldırısı ile başlayan savaşsonrasında Alaüddevle Bey komutasındaki Dulkadirlileryenilmişler ve beylik böylelikle son bulmuş ve Maraş, Osmanlıyönetimine eklemlenmiştir. 180 yıl boyunca egemenolan Dulkadirli Beyliği böylece son bulmuştur. Osmanlı yönetiminegiren Maraş giderek eski önemini yitirmiştir.Osmanlılar 1522’de yaptıkları bir düzenlemeyle burayıDulkadiriye adı ile eyalet merkezi yapmışlardır. Bu eyaletMaraş, Adıyaman, Malatya (Arapkir dışında) ve Gaziantepillerini kapsamaktadır ve yüzölçümü 30 300 km2’dir. Maraş’ta Zeytun’da (Süleymanlı) 1780 yılında Ermenikalkışması olmuştur. Bu kalkışma Osmanlıda ilk ayrılıkçıkalkışmalardandır. 1839 Tanzimat ve 1856 Islahat Fermanlarınave yabancı devletlerin kışkırtma ve desteklerine dayanarakda burada bir Ermeni Devleti kurabileceğini sanılmıştır. 1866’da Dulkadiriye Eyaleti kaldırılmış, Maraş bir sancakbirimine dönüştürülerek Halep Vilayetine bağlanmıştır. Buyıllarda Zeytun’da (Bugünkü Süleymanlı) çok kanlı savaşlarçıkarmışlardır. Bunların büyük bir kısmı Doğu Anadolu’dakisürgünlerle birlikte Suriye’ye ve Amerika’ya gitmişlerdir. Bunlardan Hınçak ve Taşnak militanları ülkemizin işgalisırasında İngiliz ve Fransız üniformaları ile geri gelmişlersede sonları kendileri için hiç iyi olmamıştır. Maraş’tan çekip giden Süleymanlı Ermenilerinin yerine1914 yılında Selanik ilinin Ayvalık ve Karaferya kasabalarından gelen göçmenler yerleştirilmiştir.İkinci Meşrutiyetten sonra Maraş ikinci sınıf bir sancak biçimine dönüştürülmüştür.
(DEVAM EDECEK)
