Arapça bir tamlama şeb-i yelda. Şimdi burnunuzdansoluduğunuzu hissediyorum. Hatta söylenip sokrandığınızı. “Bu adam nerden bulurböyle kıyıda köşede kalıp küflenmiş sözleri?” dediğinizi de…
.
Hemen açıklayayım: Şeb-i yelda, “En uzun gece” demektir.Yılın en uzun gecesi. 21 Aralık.
Kuzey yarım kürede böyledir. 21 Aralık gecesi yılın enuzun gecesidir. Haliyle en kısa gündüzü.
Burada Fuzuli’nin bir beyitini anmamak olmaz. Der kiFuzuli:
.
“Şeb-i Yelda’yı müneccimle muvakkit ne bilir
Müptela-i gama sor kim geceler kaç saat”
.
En uzun geceyi astrologlar, gök bilimiyle uğraşanlar nebilsin. Asıl gam çeken gamzedelere sor en uzun gecelerin kaç saat olduğunu.
.
Doğru söylüyor Fuzuli. Hasta olana, gam çekene geceler nekadar uzundur. Bitmek bilmez zar geceler. Zinhar geceler... Ah ah!
.
“21 Aralık, Kuzey yarım küre için, yılın en uzun gecesive en kısa gündüzüdür.”dedik. 21 Mart ‘ta da gece ve gündüz eşitlenir.
Kimi inanışlarda “Horrem Ruz” (Kutlu Gün) olarak geçerŞeb-i Yelda. Eski Ermeni takvimlerinde de “Navasard” olarak adlandırılır.
.
“Şeb i Yelda” Zerdüştlükte kış mevsiminin başlangıcı,yeni yılın başı olarak da bilinirdi. Şeb-i Yelda gecesi, gece bitip sabah güneşdoğana kadar yemekler yenir, eğlenceler düzenlenirdi.
Günümüzde başta İran olmak üzere birçok yerde, Şeb-iYelda günü kutlamaları yapılıyor.
.
İç Anadoluda karakışın başlangıcıdır 21 Aralık. EskiTürklerde Nardugan Bayramı’dır. Nardugan birleşiğinde “Nar” güneş, “dugan”doğan demek. Bu birleşik sözcük “Doğan güneş” anlamını taşıyor.
İnanılır ki o gece (21 Aralık gecesi) güneşle gece,sabaha kadar savaşmış. Gecenin galibi güneş olmuş. Karanlık gece pes etmiş.Işıklı gündüzüne kavuşmuş dünyamız. Güneşin sayesinde. O gündür bu gündürbayram yapılır olmuş.
.
Bilindiği üzere Türkler de İslamiyeti kabul etmedenönce 22 Aralıkta gecelerin kısalıpgündüzlerin uzamaya başlamasından dolayı , “Güneş geceyi yendi” diyerekNardugan Bayramını kutlarlardı. Bayram 10 gün sürerdi. Bayram süresince"Akçam ağacı"nı süslerler, bu ağacın altında toplanılırdı. Akçamağacı hayat ağacıydı ve dünyanın tam ortasında bulunurdu. İnsanlar en güzelgiysilerini giyerlerdi. Türküler, şarkılar söylenir, 10 gün boyunca gülünüpeğlenilirdi.
.
Nardugan Bayramı bugün de bazı yörelerde kutlanıyor.Eğlenceler yapılıyor Şeb-i Yelda’da. Yenilip içiliyor. Hoş vakit geçirilipfelekten bir gece çalınıyor.
